Aşırı Isınma ve 1,5 Santigrat Derece Isınma Hedefi

Bu yazıyı Londra’daki tarihi bir Historical Materialism konferansına katıldıktan kısa bir süre sonra, İngiltere’deyken ABD’deki seçim sonuçlarını duyduktan sadece birkaç gün sonra yazdım. Şimdi, Kongre’nin neredeyse kontrolünü elinde tutan iklim inkarcısı bir Trump yönetimiyle aynı anda tehlikeli iklimsel dönüm noktalarına ulaşma tehdidiyle karşı karşıyayız. Dolayısıyla, bu çok ayık bakış açısı göz önüne alındığında, medya uzmanlarının bize söylediği gibi, 1,5 santigrat derecelik ısınma hedefinin öldüğünü mü varsaymalıyız, yoksa onu ihlal etmekten kaçınmak için hala bir fırsat penceresi var mı?

Konferanstaki tartışmayı benim için tarihi kılan şey, Malm ve Carton’un yeni kitabı Overshoot‘un bir kitap etkinliğinde öne çıkarılmasıyla birlikte, birkaç panelin ve kapanış genel kurulunun iklim mücadelesine büyük ölçüde odaklanmasıydı. Kendim de bir iklim bilimci, biyokimyacı ve eko-sosyalist olarak, kapsamlı bir kitap incelemesi olmadan, bu kitapta ortaya konulan kritik konuları ortaya koymaya çalışacağım. İlk olarak, gelecekteki konferanslar için bir öneri. Historical Materialism konferansları sosyal bilimlerden ve sol kültürden zaten çok şey sunuyor, ancak katılımcılar, enerji, tarım ve biyoçeşitlilik zorluklarının yenilenebilir enerji, tarımsal ekolojiler, geri dönüşüm vb. teknolojilerini gerektirdiğini ve şu anda yaşadığımız sürdürülemez biçimlerin yerini alması gerektiğini, iklim bilimi, termodinamik, ekoloji ve biyokimya bilimlerinden bilgi aldığını kabul ederek, doğal ve fizik bilimi geçmişine sahip panelistlerden çok daha fazla içgörüden büyük ölçüde faydalanacaklardır.

Malm ve Carton, kitaplarında iklim koruma mücadelesine önemli bir katkıda bulunarak, 1,5 santigrat derecelik ısınma hedefini aşan aşırı ısınmaların mümkün olduğunca önlenmesi gerektiğini vurguluyor.¹ İklim bilimci Richard Betts’in de kabul ettiği gibi, 1,5 santigrat derecelik hedefin üzerinde her 0,01, 0,1 °C’lik ek ısınmadan kaçınmak için sert bir mücadele verilmeli. Betts, ısınmayı 1,5 santigrat derecenin altında sınırlama şansına sahip olmak için emisyonları en geç bu yüzyılın ortasına kadar sıfıra veya Net Sıfıra² getirmemiz gerektiği sonucuna varıyor.³ Bir not olarak, fosil sermayesinin müttefikleri tarafından aşırı ısınmanın körüklenmesi gibi Net Sıfırın çok sorunlu ayrıntılarının Malm ve Carton’ın kitabında kapsamlı bir şekilde analiz edildiğine dikkat edin.

Bu ısınma hedefinin ne kadar üzerinde ve ne kadar süre aşılacağı, iklim sisteminde tehlikeli dönüm noktalarının ortaya çıkma olasılığını belirleyecektir. Bu dönüm noktalarının tam olarak ne zaman başlayacağını tahmin etmede belirsizlik olduğu için, ihtiyat ilkesi⁴, Malm ve Carton’ın iddia ettiği gibi⁵ hiçbir aşımın olmamasını güçlü bir şekilde destekler.

Overshoot‘taki nükleer güç değerlendirmelerinde, nükleer fizyon enerjisi yayılımının “ne sorun ne de çözüm” olduğunu söylüyorlar.⁶ Ancak, yatırım başına daha hızlı ve daha güçlü rüzgar/güneş enerjisinin uygulanmasından finansman saptırması konusu da dahil olmak üzere birçok açıdan bir sorun olarak görülmelidir.⁷ “Ayrıca, nükleer fizyon gücünün önemli ölçüde genişletilmesi, dünya yüzeyine 1,5 santigrat derece ısınma hedefinin aşılmasına neden olabilecek ilave ısı ekleyecektir.”⁸ Örneğin, Çin’in yüzlerce nükleer reaktör inşa etme planları vardır.⁹

Aynı etki, jeotermal enerji kaynaklarının önemli ölçüde uygulanması, yer altı rezervuarlarından hidrojen yakılması, gelecekte yerinde fizyon enerjisi ve uzaydan güneş enerjisi sağlanmasıyla da ortaya çıkacaktır; bunların hepsi, küçük ısı artışlarıyla bile kritik noktaları tetikleme potansiyeline sahiptir.

Malm ve Carton, fosil yakıt altyapısına sürekli yeni yatırım yapmanın, önümüzdeki on yıllarda sabit sermayede donma tehlikesini, atıl varlıklar sorunu için büyük bir bileşen olarak açık bir şekilde açıklıyor. Bu, toplum için ana enerji kaynağı ve yenilenebilir enerji teknolojileri oluşturmak için enerji kaynağı olacak ve enerji ihtiyacının %80’ini hala fosil yakıtlardan elde eden bir dünyada yaşadığımız gerçeğini de göz ardı etmektedir; bu yakıtlar, küresel enerji altyapısına hâkim olan fosil yakıtların yerini alana kadar, toplum için ana enerji kaynağı ve yenilenebilir enerji teknolojilerinin yaratılmasında enerji kaynağı olacaktır. İklimin korunmasına yönelik öncelik ise, 1,5 santigrat derecelik ısınma hedefinin aşılmaması için önümüzdeki yirmi yıl içerisinde fosil yakıt tüketiminin tamamen sona erdirilmesi suretiyle bu değişimin güçlü bir şekilde hızlandırılmasıdır.

Küresel %100 rüzgâr/güneş kaynaklarına 20 yıllık bir geçiş modellememizde, 1 numaralı senaryoda, enerji yoksulluğundan kaçınmak ve yenilenebilir enerji yaratmak için bir enerji kaynağı olarak geleneksel petrole bağlı olarak ilk 10 yılda kömür ve doğal gazı aşamalı olarak kaldırıyoruz. Geleneksel petrolün aşamalı olarak sonlandırılması ilk başta yavaştır, ancak daha sonraki 20 yıllık geçişte daha hızlı bir şekilde sıfıra düşer. Geleneksel petrol, fosil yakıtlar arasında en düşük sera gazı ayak izine sahiptir (en yükseği doğal gazdır, onu kömür takip eder). Ancak geleneksel petrolün çıkarılması, doğal gazın ana bileşeni olan metanın atmosfere sürekli sızmasını güçlü bir şekilde sınırlamalıdır. “Petrolü Yerde Tutmak”, yenilenebilir enerji teknolojileri yaratmak ve petrolün kendisini de ortadan kaldırmak için geleneksel petrolü kullanmayı içermelidir.¹⁰

Malm ve Carton tarafından vurgulanan, atıl varlıkların yarattığı zorluk, Yeşil Muhafaza¹¹ ¹²veya daha iyi bir ifadeyle “fosil sermayenin politik yıkımı”¹³ için potansiyel bir fırsattır.

Carton ve Malm, “gezegensel ölçekte karbon gideriminin şüpheli uygulanabilirliği” olduğunu söylüyor.¹⁴ Atmosferdeki karbondioksit seviyesini 350 ppm’in altına düşürmek ve orada tutmak için gezegen ölçeğinde karbon giderimine ihtiyaç duyulacaktır. Ancak bu sadece fosil yakıt yakımının hızlı ve tamamen sonlandırılmasına yönelik bir programın küresel olarak taahhüt edilmesi ve uygulanmasından sonra ve bu giderimi sağlayacak yeterli yenilenebilir enerji kapasitesi mevcut olduğunda gerçekleşecektir. Bu çekilme için umut verici bir yer, oldukça reaktif ultramafik kayaçların yüzeye çıktığı Umman’dır.¹⁵

Wim’in bana söylediğine göre, Malm ve Carton’un atmosferik karbondioksit azaltımı konusunu ele alacak olan The Long Heat adlı devam kitabını sabırsızlıkla bekliyorum. Ayrıca aynı ciltte fosil sermayeyi yenme stratejisinin tartışılacağını da tahmin ediyorum.

Stratejinin kritik meydan okumasıyla yüzleşmek, küresel işçi sınıfının ve müttefiklerinin fosil sermayeyi yenme kapasitesini zamanında yaratmak için, ‘Eko-Leninizm İklim Değişikliğiyle Yüzleşiyor’ temalı bir panel düzenledim ve benim kendi katkım, elbette Andreas Malm’ın 2020’deki çağrısından esinlenerek ‘Fosil Sermayeyi Yenmek İçin Eko-Leninist Bir Strateji’ oldu.¹⁶ Jacobin röportajında Malm, “Lenin’in 1914’ten sonraki tüm stratejik yönelimi, 1. Dünya Savaşı’nı kapitalizme karşı ölümcül bir darbeye dönüştürmekti. Bu, tam olarak bugün benimsememiz gereken stratejik yönelimle aynıdır ve ekolojik Leninizm derken kastettiğim budur. Çevresel krizi, fosil sermayenin kendisi için bir krize dönüştürmenin bir yolunu bulmalıyız.” diyor.

Fosil sermaye için bu krizi yaratmanın, fosil sermayeyi yenmek ve ekososyalist bir gündemle ilerlemek için ulusötesi bir karşı güç inşa etmeyi gerektireceğini iddia ediyorum. Bu hedef, mümkün olan en geniş koalisyonu, işçi sınıfı ve müttefiklerinin, özellikle de dünyanın dört bir yanındaki yerli toplulukların öncülüğünde, yeşil sermaye olarak adlandırılan sermaye kesimlerini de içeren bir koalisyonu bir araya getirmeyi ve bu koalisyonun çıkarcılık gündemine şiddetle karşı çıkmayı gerektirecektir. Lenin’in tavsiyesine işaret ediyorum:

Daha güçlü bir düşman ancak azami çaba sarf edilerek ve düşmanlar arasındaki en küçük çatlaktan, çeşitli ülkelerin burjuvazileri ve çeşitli ülkelerdeki çeşitli burjuvazi grupları ya da tipleri arasındaki çıkar çatışmalarından ve ayrıca geçici, kararsız, istikrarsız, güvenilmez ve koşullu olsa bile kitlesel bir müttefik kazanmanın en küçük fırsatından bile yararlanarak en kapsamlı, dikkatli, özenli, becerikli ve zorunlu bir şekilde yararlanılarak yenilgiye uğratılabilir. Bunu anlamayanlar Marksizmin, genel olarak modern bilimsel sosyalizmin en küçük bir zerresini bile anlamadıklarını ortaya koymaktadırlar.¹⁷

Carroll ve Harris’in sermaye, fosil ve yeşil arasındaki çelişkileri kullanma yaklaşımına ilişkin argümanlarındaki analizlerini ciddiye alıyorum; ancak bunların büyük şirketler ve finans sektörlerindeki örtüşmelerini de kabul ediyorum.¹⁸

“Yeşil” sermaye nedir? “İyi, Kötü ve Çirkin”

Benim “İyi” tanımım, rüzgar/güneş enerjisi ve tamamlayıcı enerji depolama teknolojilerini uygulayan, tarımsal ekolojilere yatırım yapan ve karbon yutakları sağlayan doğal ekosistemlerin restorasyonunu gerçekleştiren sermayedir. Güneş enerjisine geçişin son aşamasında ise bu, yer kabuğunda kalıcı depolama ile karbondioksitin doğrudan havada yakalanmasını içerecektir. Örneğin Çin, dünyanın en büyük yenilenebilir enerji üreten sektörüne sahiptir ve hükümeti finansman konusunda kritik bir rol oynamaktadır.¹⁹

“Çirkin”

Fosil ve yeşil sermaye özellikle büyük petrol şirketlerinde örtüşürken, bu şirketler yeni petrol/gaz çıkarma projelerine büyük yatırımlar yapmaya devam etmekte, yenilenebilir enerji kaynaklarına ise fiyatları şiştiğinde kar elde etmek için çok daha az kaynak aktarmaktadır.²⁰ Malm ve Carton’un da belirttiği gibi, fosil yakıt tüketiminin çok yakında zirve yapması ve ardından kömür ve doğal gazın kullanımdan kaldırılmasına öncelik verilerek hızla düşmesi gerektiğinden, bu devasa yeni yatırım iklim koruma gündemi için büyük bir tehdit oluşturmaktadır.

“Kötü”

Dahası, “yeşil” sermayenin bazı kesimleri, devletin görünürde temiz enerji üretimi için ayırdığı finansmana asalak gibi davranıyor: “Düşük karbon ekonomisinin rantçıları”.²¹

“İyi”

Yeşil Sermayenin mevcut örnekleri şunlardır:

Dünyanın en büyük yenilenebilir enerji şirketi olan Iberdrola SA (IBDRY) (Gelir: 50,68 milyar dolar), İspanya merkezli çok uluslu bir elektrik dağıtım şirketidir. Şirket, elektrik üretimi, dağıtımı ve ticaretiyle uğraşmaktadır. Kara ve deniz rüzgarı, pompalı hidro, güneş fotovoltaik ve pil depolaması dahil olmak üzere temiz enerji konusunda uzmanlaşmıştır. Iberdrola, ABD, İngiltere, İspanya, Meksika ve Brezilya’da faaliyet göstermektedir ve Portekiz, Yunanistan, Japonya ve Avustralya’da uluslararası bir varlığa sahiptir.

Vestas Wind Systems (Gelir: 16,58 milyar $), Danimarka merkezli bir rüzgar enerjisi şirketidir. Rüzgar türbinleri geliştirir, üretir ve kurar. Şirket ayrıca servis sözleşmeleri, yedek parçalar ve ilgili faaliyetler sağlayan bir servis segmenti de işletmektedir. Şirket dünya çapında birçok ülkede rüzgar türbinleri kurmuştur.

Jinko Solar Holding Co. Ltd (Gelir: 16,29 milyar $), Çin merkezli bir güneş enerjisi şirketidir. Silikon külçeler ve gofretler, güneş hücreleri ve güneş modülleri dahil olmak üzere güneş enerjisi ürünleri üretir. Şirket ayrıca güneş sistemi entegrasyon hizmetleri de sağlar. Jinko ürünlerini ABD, Avrupa, Asya, Afrika ve Latin Amerika’daki müşterilerine satmaktadır.²²

Ekstraktivizmin Zorluklarıyla Yüzleşmek

Fosil yakıtların ve “yeşil” sermaye tarafından yönlendirilen yenilenebilir enerji teknolojilerinde kullanılan metallerin madenciliği olmak üzere iki ekstraktivist²³ zorluk vardır. Fosil yakıt altyapısı da dahil olmak üzere Askeri Sanayi Kompleksinin tamamen ortadan kaldırılması, küresel bir rüzgar ve güneş enerjisi altyapısının oluşturulması için büyük miktarlarda malzemeyi, özellikle de metalleri serbest bırakacaktır. Tamamen güneş enerjisine dayalı bir fiziksel ekonomide kapalı endüstriyel ekolojilerdeki verim, onu harekete geçirmek için sağlanan yenilenebilir enerji seviyesiyle sınırlı olacaktır. Nadir toprak metallerinin geri dönüşüm oranları şu anda çok düşüktür. Bu oranların artırılması ve alternatif teknolojilerin uygulanması, yenilenebilir enerji ve depolama teknolojilerinde kullanılan bu ve diğer metallerin (örneğin lityum piller içinde çok daha bol bulunan sodyum) madenciliğini büyük ölçüde azaltabilir.²⁴

Devletin düzenleme ve finansmana ilişkin politikası, hem fosil yakıtların aşamalı olarak kullanımdan kaldırılmasını hem de yenilenebilir enerji kapasitesinin yaratılmasını hızlandırmak için sınıf mücadelesinin bir alanı olacaktır.²⁵ Kritik bir hedef, sübvansiyonları fosil yakıttan iyi yeşil sektöre kaydırmak olacaktır. 2022’de, fosil yakıtlara doğrudan sübvansiyonlar (tedarik maliyetleri için eksik ücretlendirme) toplam sübvansiyonların (doğrudan ve dolaylı) %18’ine eşitti ve 7 trilyon dolara, yani 1,3 trilyon dolara eşitti. Dolaylı sübvansiyonlar ise fosil yakıt üreticilerine tahakkuk etmeyen 5,7 trilyon dolarlık sağlık ve çevre maliyetine tekabül ediyordu. 2023 yılında 2,44 trilyon dolara ulaşan²⁶ devasa ve büyüyen küresel askeri harcamalar²⁷ fosil sermayenin emperyalist gündeminin insanlık ve doğa üzerindeki yükünü temsil ederken, aynı zamanda küresel silahsızlanmanın serbest bırakacağı potansiyel fonu da temsil ediyordu.

Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de düzenlenen COP29’a değinerek sözlerime son veriyorum. Küresel Güney’de iklim krizine yönelik finansman konusunda mütevazı kazanımlar elde edilmiş olsa da, bu toplantının sonuçları fosil sermayenin süregelen hakimiyetine meydan okumayacaktır. Mevcut politikalar temelinde 2.7 santigrat derecelik bir ısınma öngörülmektedir.²⁸ 120’den fazla bilim insanının henüz inceleme aşamasında olan ve yeni yayınlanan araştırmasına göre, fosil yakıtlardan kaynaklanan küresel karbon emisyonları 2024 yılında rekor seviyeye ulaşacaktır. New York Times‘tan David Wallace-Wells’in değerlendirmesi de benzer şekilde endişe vericidir ve Malm ve Carton’un Overshoot kitabından olumlu bir şekilde alıntı yapmaktadır.²⁹ Dünyanın fosil CO2 emisyonlarında zirveye ulaştığına dair hala bir gösterge olmadığını bildirmektedirler.³⁰

Sonuç olarak, fosil sermayeyi yenme hedefine ulaşmak, çok yakın bir gelecekte, Askeri Sanayi (Fosil Yakıtlar Nükleer Devlet Terörü) Kompleksi’nin tasfiyesi ile küresel ekonomiyi askerden arındıracak kadar güçlü bir ulusötesi hareketin örgütlenmesini gerektirmektedir. Bu, giderek ekososyalist bir gündem tarafından yönlendirilen Küresel Yeşil Yeni Anlaşma’nın uygulanmasında kilit bir hedef olacaktır. Zaman çok az, mücadele çok zor, ama mücadele etmeye cesaret edin, kazanmaya cesaret edin!

Bu taahhüdümüzü dünya çocuklarına borçluyuz. İyimserliğim (ya da hüsnükuruntu), İsrail’in Filistin halkına yönelik soykırımını sona erdirme hareketinin küresel yükselişinden, iklim adaleti mücadeleleri ve örgütlü emekle artan bağlarından besleniyor. 2011 yılında “İklim Adaletine Giden Yol Gazze’den Geçer” başlıklı bir makale yazmıştım: “İklim güvenliğine giden yol Gazze’den geçmelidir, yani insanlık için iklim güvenliği ancak İsrail’in Gazze ablukasının sona ermesi, İsrail apartheid rejiminin sona ermesi ve Filistin halkının bireysel ve kolektif haklarının tam olarak hayata geçirilmesiyle sağlanacaktır.”³¹ O zamanlar bu bağlantının ne kadar güçlü bir şekilde gerçeğe dönüşeceğini çok az biliyordum.

Notlar

(1) Malm, Andreas ve Wim Carton 2024, Overshoot, London: Verso.

(2) Net Sıfır, atmosfere salınan sera gazı miktarının, karbon giderme yöntemleriyle dengelendiği durumu ifade eder. -ç.n.

(3) Retallack, Simon 2023, ‘The 1.5C challenge: How close are we to overshooting, triggering critical climate tipping points, and needing to go beyond Net Zero?’, The Carbon Trust, 9 Kasım.

(4) Çevre koruma alanında sıklıkla kullanılan bir ilke. Bu ilkeye göre, bir eylemin zararlı olabileceğine dair yeterli kanıt olmasa bile, riskler ciddiyse tedbir alınmalıdır. – ç.n.

(5) Ben-Yami, Maya, Andreas, Sebastian Bathiany, ve Niklas Boers 2024, ‘Uncertainties too large to predict tipping times of major Earth system components from historical data’, Science Advances 10, eadl4841, doi: 10.1126/sciadv.adl4841; https://global-tipping-points.org.

(6) Malm ve Carton 2024, s. 338.

(7) Schwartzman, David 2019, ‘Monbiot’s Muddle’, Capitalism Nature Socialism 31(1): 103-106; Schwartzman, Peter and David Schwartzman 2019, The Earth is Not for Sale: A Path Out of Fossil Capitalism to the Other World That is Still Possible, Singapore: World Scientific.

(8) Schwartzman, David 2023, ‘Nuclear Power, Degrowth and the Working Class’, Historical Materialism Blog, 15 Ağustos. 17 Ekim 2024’te erişildi. https://www.historicalmaterialism.org/nuclear-power-degrowth-and-the-working-class/.

(9) Ferris, Nick 2021, ‘Weekly data: China’s nuclear pipeline as big as the rest of the world’s combined’, Ener Mon, 20 Aralık, https://www.energymonitor.ai/power/weekly-data-chinas-nuclear-pipeline-as-big-as-the-rest-of-the-worlds-combined/

(10) Schwartzman, Peter ve David Schwartzman 2021, ‘Can the 1.5 °C Warming Target Be Met in a Global Transition to 100% Renewable Energy?’, AIMS Energy, 9, no. 6: 1170–1191, doi:10.3934/energy.2021054.

(11) Yeşil Muhafaza, doğal alanların, biyolojik çeşitliliğin ve ekosistemlerin sürdürülebilir şekilde korunmasını amaçlayan bir yaklaşımdır. -ç.n.

(12) Knuth, Sarah 2017, ‘Green devaluation: disruption, divestment, and decommodification for a green economy’, Capitalism Nature Socialism, 28(1), pp. 98–117; Schwartzman and Schwartzman 2019, p. 110-113; pp. 110-113, Schwartzman and Schwartzman, 2019.

(13) Malm ve Carton 2024, s. 111.

(14) Carton, Wim ve Andreas Malm 2024, ‘Overshoot-and-return: A dangerous climate change illusion’, Climate and Capitalism, 14 Ekim, https://climateandcapitalism.com/2024/10/14/overshoot-and-return-a-dangerous-climate-change-illusion/.

(15) Schwartzman David ve Peter Schwartzman 2024, ‘Scenarios for combating global warming: China’s critical role as a leader in the energy transition’, AIMS Energy 12(4): 809–821, http://www.aimspress.com/article/doi/10.3934/energy.2024038.

(16) Mealy, Dominic 2020, ‘To Halt Climate Change, We Need an Ecological Leninism’: An Interview With Andreas Malm’, Jacobin, 15 Haziran, https://jacobin.com/2020/06/andreas-malm-coronavirus-covid-climate-change.

(17) Lenin V.I. (1999, 1920), ‘Left-Wing’ Communism: An Infantile Disorder, Resistance Books, s. 23.

(18) Carroll, William K. 2020, ‘Fossil capitalism, climate capitalism, energy democracy: the struggle for hegemony in an era of climate crisis’, Socialist Studies / Études socialistes, 14,1: 1-26; Harris, Jerry 2016, Global Capitalism and the Crisis of Democracy, Atlanta: Clarity Press; Harris, Jerry 2021, ‘Green capitalism and the battle for hegemony’, Science & Society, 85, 3: 332-359.

(19) Zhang, Jing, Ziying Song, ve Christoph Nedopil 2024, China green finance status and trends 2023-2024, Griffith Asia Institute, Griffith University (Brisbane) and Green Finance & Development Center, FISF Fudan University (Shanghai), DOI: 10.25904/1912/5205.

(20) Toke, David 2024, Energy Revolutions: Profiteering versus Democracy, London: Pluto Press; Urgewald, 2024. ‘Investing in Climate Chaos 2024: Institutional Investors $4.3 Trillion Deep Into the Fossil Fuel Industry’, July 9, https://investinginclimatechaos.org/media/pages/reports/ed622ba9ca-1721910411/pr.iicc-2024.pdf; As You Sow 2023, ‘General Electric Co: Adopt a Climate Transition Plan’, 22 November, https://www.asyousow.org/resolutions/2023/11/22-general-electric-adopt-climate-transition-plan.

(21) Knuth, Sarah 2021, ‘Rentiers of the low-carbon economy? Renewable energy’s extractive fiscal geographies’, Environment and Planning A: Economy and Space, 1–17. doi: 10.1177/0308518X211062601; Knuth, Sarah, Ingrid Behrsin, Anthony Levenda, and James McCarthy 2022, ‘New political ecologies of renewable energy’, Environment and Planning E: Nature and Space, 5, 3: 997–1013. doi: 10.1177/ 25148486 221108164; Huber, Matthew T. 2022, ‘Resource geography III: Rentier natures and the renewal of class struggle’, Progress in Human Geography, 46, 4, doi.: 10.1177/ 03091325221074006.

(22) Johnston, Matthew 2024, ‘10 Biggest Renewable Energy Companies in the World’, Investopedia, 19 Temmuz, https://www.investopedia.com/investing/top-alternative-energy-companies/.

(23) Ekstraktivizm, doğal kaynakların büyük ölçekli, yoğun şekilde çıkarılması ve ihracata dayalı ekonomik faaliyetleri ifade eder. Genellikle çevresel yıkım ve toplumsal eşitsizlikle ilişkilendirilir.-ç.n.

(24) Schwartzman, David 2022, ‘A Critique of Degrowth’, Climate & Capitalism, 5 Ocak. 17 Ekim 2024’te erişildi. https://climateandcapitalism.com/2022/ 01/05/a-critique-of-degrowth/.

(25) Örn. Harris 2016, 2021; Carroll 2020; Toke 2024.

(26) Black, Simon, Antung Liu, Ian Parry, ve Nate Vernon 2023, ‘IMF Fossil Fuel Subsidies Data: 2023 Update’, Working paper, IMF, Washington, DC.

(27) SIPRI 2024, ‘Global military spending surges amid war, rising tensions and insecurity’, Stockholm International Peace Research Institute, 22 Nisan, https://www.sipri.org/media/press-release/2024/global-military-spending-surges-amid-war-rising-tensions-and-insecurity.

(28) Taylor, Matthew 2024, ‘Cop29 live/ Planet on course for 2.7C temperature rise, report warns, with “minimal progress” in 2024’, The Guardian, 14 Kasım, https://www.theguardian.com/environment/live/2024/nov/14/cop29-live-can-the-climate-summit-find-a-way-to-raise-1tn-a-year.

(29) Friedlingstein, Pierre, et al. 2024, ‘The 2024 Global Carbon Budget’, Earth System Science Data. Preprint, Tartışmanın başlangıç tarihi: 13 Kasım, https://doi.org/10.5194/essd-2024-519.

(30) Wallace-Wells, David. 2024, ‘Climate Change Is Losing Its Grip on Our Politics’, New York Times, November13, https://www.nytimes.com/2024/11/13/opinion/climate-change-politics-trump-cop29.html.

(31) Schwartzman, David 2011, ‘The Path to Climate Security Passes through Gaza: a Prologue to Rethinking Strategy’, Jewish National Fund – Colonizing Palestine Since 1901 Greenwashing Apartheid: The Jewish National Fund’s Environmental Cover Up, JNF eBook, Volume 4, Edited by: Jesse Benjamin M.B. Levy S. Kershnar M. Sahibzada, ss. 38-41, International Jewish Anti-Zionist Network (IJAN)).

Orijinal Başlık: Overshoot and the 1.5-degree Celsius warming target
Yazar: David Schwartzman
Türkçeye Çeviren: Irmak Yücelten
Editör: Tunç Türel
Redaksiyon: Bekir Demir

Başlıklar